İnsan zekâsına özgü algılama, öğrenme, fikir yürütme, çıkarsama yapma ve karar verme gibi yüksek bilişsel fonksiyonları sergilemesi beklenen yapay bir işletim sistemi olan yapay zekâ kavramı, iş ve bilişim dünyasında büyük ilerlemelere sahne oluyor. Bilginin elde edilmesi, işlenmesi ve dönüştürülmesi süreçlerini içeren “Yeni ekonomi” ile de iç içe olan yapay zekâ olgusu, sanal çalışma ortamından bilgi çalışanları arasında yapay zekâ kullanımın artmasına ve robotların insan dokunuşuna sahip olması yönündeki çalışmalara kadar pek çok alanda yükselişini sürdürüyor.
Howard Hathaway Aiken’in 1937’de delikli kart sistemiyle çalışan Mark 1 adını verdiği yarı elektronik devrelere sahip bilgisayarı tasarlayışından bugüne teknoloji alanında oldukça büyük gelişmeler yaşanıyor. Massachusetts Institute of Technology (MIT) Bilgisayar Bilimleri Laboratuvarı’ndan Edward Fredkin’ın, BBC International ile yapmış olduğu bir röportajında tarihte üç büyük olay arasında yapay zekânın ortaya çıkışını da göstermesi, yapay zekâ kavramının yeni ekonomi ve insanlık tarihi açısından önemini anlatması bakımından değer taşıyor. Fredkin, ilk iki büyük olayı ise evrenin doğuşu ve yaşamın başlaması olarak görüyor.
Son yıllarda görülen teknolojik atılımlar, tüketici davranışları ve iş süreçlerinde farklılıkların da ortaya çıkmasına neden oluyor. Uzaktan çalışmaya rağbet, e-ticaret-sanal etkileşimin artması, hızlı otomasyon-yapay zekâ teknolojilerindeki yenilikler bu farklılığı oluşturan etkenler arasındaki yerini alırken; teknoloji şirketlerinin bu konulardaki projelerinde de çeşitlilik yaşanıyor. Örneğin Microsoft kullanıcılara, “yapay zekâ destekli çalışan” yaratma fırsatı sunuyor. Yapay zekâ alanında son dönemde birçok atılım gerçekleştiren şirketin bu projesinde kullanıcılara sanal çalışan oluşturma imkanı tanınıyor. Copilot Studio isimli program sayesinde, tedarik zinciri yönetimi ve müşteri hizmetleri servisi dahil çeşitli işler yapay zekâ destekli botlara yaptırılıyor. Programı erken sürümde kullanmaya başlayanlar arasında, çeşitli şirketlere ve devletlere yönetim danışmanlığı hizmeti sunan Amerikan McKinsey firmasının yanı sıra hukuk şirketi Clifford Chance de yer alıyor. Microsoft yetkilileri bu yapay zekâ programının angarya iş yükünü azaltacağını, daha önemli görevlerin yerine getirilmesi için zamanın daha verimli hale getirileceğini ve firmaların ekonomik verimliliğini artıracağını savunuyor.
Yapay zekânın çalışanlar üzerindeki etkileri de iş dünyasının araştırdığı konular arasında yer alıyor. HP’nin 12 ülkede yaklaşık 16.000 bilgi çalışanıyla gerçekleştirdiği 2024 HP İş İlişkileri Endeksi (WRI) ise iş ilişkilerinin mevcut durumu hakkında kritik bilgiler ortaya koyuyor. Endekse göre, doğru araçlara ve teknolojiye, özellikle de yapay zekâ destekli çözümlere erişimi olanlar, önemli ölçüde daha iyi iş deneyimleri bildiriyor. Rapora göre bilgi çalışanları arasında yapay zekâ kullanımı geçen yıl %38 iken 2024’te %66’ya yükseldi; yapay zekâ kullanan çalışanlar, kullanmayan meslektaşlarına kıyasla işleriyle olan ilişkilerinden 11 puan daha mutlu. Ayrıca, bilgi çalışanlarının en az üçte ikisi kişiselleştirilmiş iş deneyimleri istiyor ve %87’si bunu elde etmek için maaşlarının bir kısmından vazgeçmeye hazır görünüyor.
Yapay zekâdaki gelişmelerle birlikte robotların duyu becerileriyle ilgi çalışmalarda da ilerlemeler kaydediliyor. Hassas bir dokunma duyusuna sahip robotların, hem bilimsel çalışmalarda hem de günlük kullanımda büyük fayda sağlama potansiyeline sahip olduğu düşünülüyor. Meta’nın robotların insan dokunuşu kazanması yolunda yaptığı çalışmalarda elde ettiği yeni araçlar da ilgi topluyor. ABD merkezli sensör şirketi GelSight ve Güney Koreli robotik firması Wonik Robotics’le iş birliği yaparak yapay zekâya yönelik dokunma sensörleri üzerine yoğunlaşan teknoloji devi Meta, dokunma algısı, el becerisi ve insan-robot etkileşimine odaklanan üç araştırma aracını yani Sparsh, Digit 360 ve Digit Plexus’ı blog sitesinden dünyayla paylaştı.
Buna göre bir dokunuş algılama teknolojisi olan Sparsh, yapay zekâya devasa bir veri tabanına gereksinim duymadan basınç, doku ve hareket vb. hususları belirleme olanağı tanıyor. Uzmanlar bu becerinin robotların eşyalara zarar vermeden temas etmesini kolaylaştırması açısından önemli olduğunu belirtiyor. TechRadar bu özelliği, bir insanın karanlıkta bir nesneye dokunduğunda onun ne olduğunu bilmese bile yarattığı hissi tanımlayabilmesine benzetiyor. Gelecek yıl satışa sunulması planlanan Digit 360 ise robotik bir parmak ucu. Digit 360, üzerindeki yapay zekâ çipini ve yaklaşık 18 “algılama özelliğini” kullanarak dokunma sinyallerini dijitalleştiriyor ve çevresindeki değişiklikleri tespit ediyor. Robotik uygulamaların geliştirilmesini basitleştiren bir donanım-yazılım platformu olan Digit Plexus da çeşitli parmak ucu ve deri dokunma sensörlerinin tek bir robot elinde birleştirilmesine imkan sunuyor. Meta, Plexus’un kırılabilecek nesnelerle temasında insanların dokunma duyusunu yeterince taklit edebildiğini öne sürüyor.
Gelişen teknoloji ile yapay zekânın ortaya çıkışı ve onun peşinden sanal gerçekliğin gelişi ile birlikte e-ticarette hızlı büyüme yaşanmış, günümüzün teknolojisi ile vazgeçilmez hale gelmiştir. İnsan beyninin çalışma biçiminin simüle edilmesiyle oluşan yapay zekâ tekniklerinin önümüzdeki yıllarda daha çok gelişeceği görülüyor. Bilimden teknolojiye, sanattan günlük yaşama kadar pek çok kulvarda kullanılan yapay zekâ sistemleri ile ilgili araştırmaların ise küçük bir köy haline gelen dünyamızda yeni devrimsel sonuçlar üreteceği tahmin ediliyor.