Hindistan’da 100 yılı aşkın zamandır devam eden geleneksel bir taşıma sistemi, tüm dünyanın ilgisini çekiyor. Harward Business School’un da inceleme konusu yaparak “6 sigma derecesi” verdiği Mumbai’deki geleneksel nakliye sistemi Dabbawala, “6 milyonda 1 yanılma payı”nın bulunduğu bir organizasyon. Geçmişi 1880’lere kadar uzanan bu organizasyonda yaklaşık 5 bin kişilik bir ekip günde 200 bin kişiye evlerinden yemek ulaştırıyor.
Hindistan’ın önemli bir ticaret limanı ve gelişmiş şehri olan Mumbai, son yıllarda pek de alışık olmadığımız bir konu ile gündemde. Bir milyardan fazla insanın yaşadığı, farklı dillerin, dinlerin, sanat ve kültürlerin birleştiği Hindistan’ın bu en büyük şehri, günümüz lojistiğine meydan okur vaziyette eski bir gelenekle ilgi odağı. Kökeni 1885’e kadar uzanan ve “zamanında teslimat”ı temsil eden Dabbawala ile yaklaşık 200 bin kişi evinden gelen yemeği işyerinde yiyor. ”Dabba” Hintçe’de sefer tası veya öğle yemeği konulan kutu, walla ise adam anlamına geliyor. Dabbawala ise bu kutu/tasları el arabalarıyla ya da bisikletle taşıyan insanlar olarak tanımlanıyor. Dabbawalalık babadan oğula geçiyor. Sistemin en önemli kriterleri ise dağıtıcının teknolojik ürün kullanmaması ve eğitimsiz olması.
Kusursuz bir lojistik organizasyonu
Günümüzde Hindistan’da çalışanların önemli bir bölümü maliyet, kültürel ve dini sebepler ve işyerlerinin kuralları nedeniyle öğle yemeğine dışarı çıkamıyor. Bu durumda da evlerinden gelen yemekleri öğle vaktinde tüketiyorlar. Yemekler dabbawalalar tarafından taşınıyor. Mumbai’de her gün, yaklaşık 200.000 sefer tası, tahminen 5.000 dabbawalas tarafından taşınıyor. Hizmet güvenilir olduğu kadar çok da ucuz, ayda 10 sterlinden daha az.
Sistem nasıl işliyor?
Dabbawalalar öğlene doğru evlerden pek çoğu alüminyumdan yapılmış yemek dolu sefertaslarını alarak el arabalarına veya bisikletlerine yüklüyorlar ve tren istasyonuna gidiyorlar. O saatlerdeki trafik yoğunluğu nedeniyle en iyi seçenek yürüme ve bisiklet. Tren istasyonuna getirilen sefer taslarının hepsinin üzerinde özgün renkli harf ve sayılardan oluşan kodlar yer alıyor. Tasların ilk sınıflandırması bu kodlara göre tren istasyonunda yapılıyor. Bazı dabbawalalar istasyonda kalmaktadırlar. Trene binenler ise önceki duraklardan binmiş meslektaşlarıyla buluşup sahanlıklarda mevcut tasları yeniden gruplandırmaktadırlar. En büyük teslimat ve gruplama Mumbai garında gerçekleşiyor. Bu tasnif aynı bölgeye gidecek sefer taslarını bir araya getirmek amacıyla yapılıyor ve oranın elemanlarına veriliyor. Taslar 12.30 dolayında ofislerdeki kişilere teslim edilerek 14.00 gibi de geri toplanıyor ve yeniden evlere götürülüyor.
Dabbawala’nın başlangıcı…
Anlatılanlara göre 19. yüzyıl sonlarında uzakta çalıştığı için öğle vaktinde evine dönemeyen ve karısının yemeklerini çok seven bir banker, sefertasını iş yerine getirmesi için özel bir kurye tutmuş. Arkadaşları da bankerden esinlenerek aynı şekilde eşlerinin öğleden önce yaptığı taze yemekleri işyerlerine getirtmeye başlamışlar. Bu uygulamadan haberdar olan ve adının Mahadev Haji Bache olduğu sanılan bir girişimci, konuyu ticari fırsat olarak görüp Dabbawala sistemini kurmuş.
Günümüzde çok gelişmiş altyapıya sahip kargo şirketlerinde bile zaman zaman yaşanan teslimat sorunlarına karşın Dabbawala’nın kusursuzluğu, akademik olarak da araştırma konusu. Bu sistemin başarısı, üniversitelerin ilgisini çekmeye devam edecek gibi görünüyor.
Kaynaklar
GENT Edd (2017), The unsurpassed 125 year old network that feeds Mumbai, BBC, https://www.bbc.com/future/article/20170114-the-125-year-old-network-that-keeps-mumbai-going
HENDERSON Emma (2017) How Dabbawalas Became The World’s Best Food Delıvery System, Independent, https://www.independent.co.uk/life-style/food-and-drink/dabbawalas-food-delivery-system-mumbai-india-lunchbox-work-lunch-tiffin-dabbas-a7859701.html
OCAKLI Nurdan (2016), Bir Sefer Tası Serüveni: Dabbawala, http://www.yoldasin.com/bir-sefer-tasi-seruveni-dabbawala/
SÜMEN Halefşan (2019), Eski Hintlilerden Dağıtım Lojistiğine Yeni İlhamlar, http://www.tpf.com.tr/eski-hintlilerden-dagitim-lojistigine-yeni-ilhamlar/
UĞURLU Umur (2019), Lojistik Bir Organizasyon Başarısı: Dabbawala, Deniz Endüstrisi Dergisi, Sayı 68, 45-46.