NFT (Non-Fungible Token) yani Değiştirilemez Token en kısa tanımıyla başka bir eşi daha bulunmayan dijital varlıklardır. NFT bir anda hayatımıza girdi, dudak uçuklatan rakamlara satılan dijital eserler herkesi şaşırttı. Bugün dünyada en çok merak edilen şeylerden biri, internetten kolayca indirilebilen dijital işlerin nasıl milyon dolarlara alıcı bulabildiği.
Değiştirilemez bir token (NFT), her NFT’nin benzersiz bir dijital öğeyi temsil edebildiği ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyen, blok zinciri (blockchain) adı verilen bir dijital defterdeki bir veri birimidir. NFT’ler sanat, ses, video ve diğer yaratıcı çalışma biçimleri gibi dijital dosyaları temsil edebilir.
Çağımızın getirdiği teknolojik yenilikler ile birlikte dijital ürünlere sahip olmak insanlar arasında yaygınlaşmış ve 2017 senesinden beri NFT’lere 174 milyon dolardan fazla para harcandığı söyleniyor. Arz talep dengesi, tüm değeri olan varlıklarda olduğu gibi NFT’lerde de fiyatların belirlenmesini sağlıyor. NFT’lerin eşsiz olması sebebiyle satılan ürünler koleksiyon ürünü olarak kabul ediliyor ve çok yüksek değerdeler.
NFT’nin Diğer Kripto Paralardan Farkı Nedir?
Non-Fungible Token, bölünemeyen ve aynısından bir daha üretilmesi mümkün olmayan token anlamına gelir. Fungible olan Bitcoin ve Ether gibi kripto paraların aksine, NFT’ler benzersiz dijital varlıklardır. Bugün bir Bitcoin’i veya Ether’i parçalara bölerek alıp satın alabilir ve aynı kripto parayı kendi biriminde takas edebilirsiniz. Ancak özel bir dijital varlık olan NFT’nin bir benzeri olmadığı için başka bir token ile takas edilemez.
NFT’ler Nasıl Üretilir?
NFT’ler blok zincir teknolojisi kullanılarak, büyük çoğunlukla Ethereum token standartlarıyla üretiliyor. Ancak kripto para birimlerinin aksine Ethereum’un ERC-20 standardında değil, ERC-721 ve ERC-1155 standartlarında işlem görüyor. Kullanıcıların blockchain’in teknik dünyasında boğulmaması için işlemin kolayca gerçekleştirilmesini mümkün kılan platformlar bulunuyor. NFT üretebilmek için ihtiyacınız olan tek şey dijital kripto para cüzdanıdır. NFT olarak üretmek istediğiniz dosyayı bu platformlar aracılığıyla IPFS sistemine yükledikten sonra NFT’nin değiştirilemeyecek parametrelerini belirlemeniz gerekir. NFT’den kaç tane üretileceği, fiyatı, bir sonraki satışında size ne kadar pay ödenmesi gerekeceği gibi özellikleri belirlendikten sonra blockchain ağının işlem ücreti ödenerek NFT’ler üretilmiş olur. İşlemin tamamlanmasıyla beraber NFT’ler cüzdanınıza aktarılarak üretimin gerçekleştirildiği tüm blockchain’de kayıt altına alınır.
Nasıl NFT Sahibi Olurum?
NFT’lerin sergilendiği ve satın alındığı platformlar da bulunuyor. Bu platformlarda beğendiğiniz NFT’lere üreticisinin belirlediği şekilde, açık artırma veya direkt satın alma seçenekleriyle, sahip olabilirsiniz. Satın alma işlemi tamamlandığında NFT, üreticinin cüzdanından sizin cüzdanınıza transfer olacaktır. İsterseniz satın aldığınız NFT’leri pazar yeri uygulamaları üzerinden yeniden satışa çıkarabilirsiniz.
NFT Bir Yatırım Aracı Mıdır?
NFT’ler tasarımları gereği diğer kripto para birimlerinden farklıdırlar ve değerlerini emir tahtasından çok eseri üreten kişi veya yatırımcısı belirler. Yatırım konusunu dijital sanat eseri üzerinden yorumlayacak olursak fiziksel sanat eserine yatırım yapmaktan çok da farkı yok. Benzer şekilde koleksiyon parçası olarak satın aldığınız bir varlığın değerini, o varlığın ne kadar nadir olduğu, yaşı ve kozmetiği gibi parametreler belirler.
NFT’lerin Nasıl Bir Etkisi Olacak?
NFT’lerin bugünkü kullanım alanlarını dikkate alırsak ilk olarak fikri mülkiyet problemlerini çözdüğünü söyleyebiliriz. Dijital ortamda bir eseri kopyalamak çok kolay iken NFT, eser haklarının kime ait olduğunu ortaya koyarak bu sorunu çözüyor. Programlanabilir bir dijital varlık oldukları için sanatçıların bir sonraki satıştan alacakları paylar da NFT’nin içine kodlanabiliyor. Böylece satışın gerçekleşmesi durumunda, ilgili miktar sanatçının cüzdanına otomatik bir şekilde aktarılıyor. Eserlerin dijital olması dünyanın her yerinden, her tipte kullanıcının satın almasına olanak sağlıyor. Müşteri kitlesi dijitalleşme sayesinde genişledikçe esere ulaşabilen ve yatırım yapmak isteyen kişi sayısı artıyor ve talep artıyor, talep arttıkça fiyat yükseliyor. Talep arttıkça arz da artıyor. Hem daha fazla eser hem de farklı fiyat seviyelerinde eserler piyasaya çıkıyor. Bu da yatırımcı ve sanatsever açısından ulaşılabilirliği arttırıyor, daha çok eserin satılmasını sağlıyor. Ekosistem genişliyor.
NFT’lerin Orijinalliğinden Nasıl Emin Olabilirim?
Kripto para ekosisteminde kişilerin repütasyonuna oldukça önem verilir. NFT üreten ve satışa koymak isteyen sanatçılar, eserlerinin orijinal olduğunu kanıtlamak için NFT pazar yeri uygulamalarının kullandığı doğrulanmış profil akışından geçerler. İlgili sanatçının cüzdan adresi bilgisine sahipseniz, ki bu adresler ödeme alma amacıyla halka açık bir şekilde paylaşılır, eserin orijinalliğini teyit etme şansınız olur. Buna ek olarak, NFT’nin hareketlerini blockchain izleme uygulamasından takip ederek hem sanatçının hem de eserlerinin orijinalliğinden emin olabilirsiniz.
NFT’lerin İçerisindeki Dosyalar Nerede Saklanıyor?
NFT’ler resim, ses, kısa video ve doküman gibi birçok dosya formatının kanıtını içerisinde bulundurur. Bu dosyalar blockchain üzerinde saklanması zor ve maliyetli olduğu için, IPFS adı verilen dağıtık bir dosya saklama protokolü üzerinde saklanır. Yüklenen dosyalar şifrelenip küçük parçalara ayrılarak IPFS üzerindeki düşümlere paylaştırılır. İlgili dosyanın IPFS’e yüklendiğinin kanıtı ise NFT ile blockchain üzerine kaydedilmiş olur.
Geleceğin NFT Kullanım Alanları Nelerdir?
NFT’lerle ilgili tecrübeler arttıkça yaratıcı yeni iş modellerinin de kurgulandığını görüyoruz. İlk olarak fiziksel varlıkların dijitalleştirilmesi yani tokenizasyonu, geniş bir yelpazede birçok sektöre uyarlanabilir. Örneğin geçtiğimiz hafta Amerika’da 3 boyutlu sanal dünyada tasarlanmış bir ev 500.000 dolara satıldı. Ayrıca bazı oyunlarda NFT olarak arsa satışlarının da yapıldığını biliyoruz.
NFT’lerin etki edeceği bir diğer alan ise sosyal medya olacaktır. Özellikle içerik üreticilerinin paraya dönüştürdükleri takip, izlenme ve görüntülenme sayısı gibi metrikler, NFT’ler sayesinde merkezi sosyal medya şirketleri tarafından manipüle edilemeyecek hale gelecek. Fiziksel varlıkların dijitalleştirilmesi ise bugüne kadar alışık olduğumuz birçok süreci yeniden tasarlamamıza neden olacak gibi görünüyor. NFT’lerin gelecek kullanım alanlarında devletlerin tahvillerini NFT olarak ürettiği ve bunların alım satımını küresel çapta yapabildikleri bir senaryoyu düşünebiliriz. Açıkçası NFT dünyasındaki iş modelleri hayal gücünüzle sınırlı diyebiliriz.
Ses Getiren NFT Satışları Hangileri?
Son dönemin en ilgi çeken satışlarından bahsedecek olursak; ABD’li sanatçı Beeple (Mike Winkelmann), eserlerinden oluşan bir kolajı müzayede evi Christie’s tarafından düzenlenen açık artırmayla 69.4 milyon dolara sattı. NBA Top Shot uygulaması aracılığıyla satılan Lebron James’in smaç video NFT’si 77 bin dolara alıcı buldu. Twitter CEO’su Jack Dorsey’in tweet’i 2.9 milyon dolara Türk asıllı bir kişi tarafından satın alınırken, Elon Musk içerisinde GIF ve müzik olan tweet’ini NFT olarak açık artırmaya çıkardı. Türkiye’de ise en çok ses getiren satışlardan Cüneyt Özdemir’in paylaştığı tweet 10 bin dolara, Saba Tümer’in kahkahasını yazdığı tweet ise 10 bin euroya satıldı.
Kaynaklar
GÜRSOY İlke, Gazete Oksijen, syf.3, 9-15 Nisan 2021
https://www.ntv.com.tr/dunya/nft-nedir-nft-coin-nasil-yapilir,0tdxEeyFi0eNizbx1L8X7A