“Perilerin diyarı”, “güzel atlar ülkesi” gibi isimlerle de anılan Kapadokya, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alıyor. Tüm dünyanın merakını üzerine toplayan Anadolu’nun bu eşsiz coğrafyası, peri bacalarına sahip olmasının yanı sıra 200’ün üzerinde olduğu sanılan yer altı şehirleri ile de başlı başına bir gizemin konusu. 25 bin kilometrekarelik bu alanda aklı zorlayan mimari yapıların sırrı çözülmeye çalışılırken, modern yer altı yerleşimi düşüncelerine ve hatta uzayda planlanan şehirlere, uzay gemilerine de ilham kaynağı oluyor.
Nevşehir ve çevresinde yer alan Ürgüp, Göreme, Ortahisar, Uçhisar, Avanos, Derinkuyu, Ihlara, Çavuşin, Derinkuyu ve Zelve gibi yerleşimlerin bulunduğu alanlar halk arasında Kapadokya olarak bilinse de Kırşehir, Kayseri, Aksaray ve Niğde illeri de bu bölgede içinde kalıyor. Doğanın sabırla ve özenle oluşturduğu eşsiz mimari yapılar efsanelerle birlikte etkileyici bir hâl alırken, yeraltı keşifleriyle birlikte Kapadokya’nın gizemi daha da artıyor.
Uzay mimarisinde Kapadokya izleri
Kapadokya, milyonlarca yıl öncesine dayanan bir jeolojik oluşumun eseri. Hasan Dağı, Melendiz Dağı ve Erciyes Dağı’ndan püsküren lavların yaydığı tüflerle şekillenen plato, başta Kızılırmak olmak üzere akarsu ve göllerin tüf tabakasını aşındırmasıyla bugünkü şeklini aldı. Havalandırma sistemleri, emniyet ve güvenlik tertibatları, özel giriş ve çıkış yerleri ile kuyu ve çöp toplama mekanizmalarının bulunduğu Kapadokya yeraltı kentleri, modern insanı şaşırtmaya devam ediyor. Derinkuyu, Kaymaklı, Mazı, Özkonak, Özlüce, Acıgöl ve Sivasa Gökçetoprak bölgede bulunan yeraltı şehirlerinden yalnızca birkaçını oluşturuyor.
Mir Uzay İstasyonu kozmonotlarından Aleksandr Lazutkin’in de geçtiğimiz yıl ziyaret ettiği ve “Sanki bir başka gezegene gelmiş gibiyim. Burası uzay yüzeyi gibi” dediği Kapadokya, dünyanın sonu senaryoları ile birlikte uzayda insan yerleşimlerinin kurulması ya da yaşayan uzay gemileri gibi bazı projelere de esin kaynağı oluyor. 2043’te kalıcı bir ay yerleşmesi planlanan Asgardia (uzay ülkesi) ile ilgili ilk somut adım 2016 da 2.8 kg’lık bir uydu ile atılırken, SpaceX şirketi de insanları Mars’a götürecek Starship roketini inşa etmeye devam ediyor. Diğer yandan ünlü tasarımcı Rachel Armstrong “Persephone” projesi kapsamında Kapadokya’dan ilham alarak topraktan kentler planlıyor. 2100 yılında yıldızlararası uzay yolculuğunu hedefleyen Armstong, “Persephone projesi, bir dünya gemisi. Yerel insanları ve seyahatleri boyunca ihtiyaç duydukları iç mekanı içeriyor. Aşağıdan yukarıya doğru büyüyen topraktan oluşan bir şehir insan ırkını kurtarabilir. O nedenle, topraktan strüktürler oluşturuyor olacağız. Ben bunları bazı açılardan Kapadokya’daki mağaralar gibi düşünüyorum” diyor.
Şehir planlamacıları da Kapadokya’yı örnek alıyor
Uzayda şehir ve koloni kurma ile ilgili çalışmalar sürerken bazı mühendis ve mimarlar da gözlerini yeniden yeraltına çevirdi. Derinkuyu’da M.Ö. 8. yy’da istila tehlikelerine karşı 20 bin kişinin yaşadığı biliniyor. Ancak günümüzde kurulması düşünülen yer altı şehirlerinin amacı bambaşka. Mimarlar, insanları kalabalıktan kurtarmak istiyor. Örneğin Londra’da, Bloomsbury’deki eski bir yeraltı garajının yerine yapılacak otelin inşaatına izin verildi. Hong Kong’lu yetkililer de şehirde gittikçe artan nüfusun ve bu nedenle ortaya çıkan tıkanıklığın azalması için yeraltını bir çıkış yolu olarak görüyor. New York’taki Lowline yeraltı parkı için ise yüksek teknolojili panellerde ışık toplanması ve bu ışığın bazı borularla bitki ve ağaçlara yansıtılması planlanıyor. Böylece fotosentez ihtiyacını karşılayacak yeterli düzeyde ışık elde edilecek. Yani yeraltında ağaç da yetiştirilebilecek. Montreal’de ise şehrin yeraltı ağı, kullanıcılarını kışın soğuğundan ve yazın neminden koruyor; ısıtma veya soğutma için gereken enerjiyi azaltmaya yardımcı oluyor. Toronto ve Frankfurt’ta da büyük yeraltı kompleksleri yapılması planlanıyor. Meksiko’da (Meksika) yapımı düşünülen Earth Scraper isimli bina ise 65 kattan oluşuyor. Ters piramit şeklindeki yapı Meksiko’nun 300 metre kadar altına inecek. Yüzey camları, yer altında bulunan 10 kat ev, 10 kat mağaza ve 35 kat ofise ışık sağlayacak.
