Mısır’ın, antik firavun mirasını iki müze arasında taşımasının ardından farklı kesim ve kaynaklardan etkinliğe ilişkin çok çarpıcı yorumlar üst üste geldi.
Nisan’ın 3’ü akşamı, Mısır’ın başkenti Kahire’nin ünlü Tahrir Meydan bölgesinde yer alan Mısır Ulusal Müzesi’nden, ülkenin Fustat bölgesinde açılan yeni Mısır Medeniyetleri Müzesi’ne doğru şatafatlı, motorize bir konvoyla bir nakil töreni gerçekleştirildi. Tasarımları ile devasa, albenili makam otomobilleri ile çizgi filmlerden esinlenen süper kahraman taşıtları arasında gidip gelen konvoydaki araçların her birinde, antik Mısır medeniyeti firavunlarının kalıntıları bulunuyordu. 22 kraliyet mumyası kültürel mirasının taşındığı etkinlik, toplamda 18 kral ve dört kraliçenin tarihsel kalıntısını, ülkenin güneybatısındaki, beş kilometre mesafede yer alan yeni müzeye doğru taşımış oldu.
Bölgenin yerel makamları, Nil nehri boyunca ilerleyen bu güzergâhı etkinlik boyu kamusal araç trafiğine kapattı. Keza Covid-19 küresel pandemi vakası sebebiyle ülkenin turizmi de zaten bu kapanmadan payını çoktan beridir almış durumdaydı. Buna karşın, kraliyet mumyaları yeni istirahatgâhlarına eriştiklerinde, 21 pare atış ile birlikte kendilerini kapıda karşılayan, Başkan Abdülfettah El Sisi oldu. İlgili törende BM’nin Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu UNESCO ile Dünya Turizm Organizasyonu üyeleri de hazır bulundu.
Küresel medyaya Mısır antik kültür mirası ile ilgili verdiği hemen her demeç ve söyleşide, Hollywood’un meşhur maceraperest arkeoloğu Indiana Jones’unkini aratmayan şapkasıyla tanınan arkeolog Zahi Hawass, yine basına verdiği açıklamada, bu tarihi kalıntıların transfer sırasında zarar görmemesi için nitrojen kaplı kapsüller içinde tutulduğu bilgisini veriyordu.
22 mumya için yapılan resmî taşınma merasimi için hazırlıklar günler öncesinden başlamıştı. Etkinlik bir yanıyla, geçmişte uluslararası film festivallerinde sinema yıldızlarının geldikleri şehirde yaptıkları geçit törenini andırır bir enerjiyi de ihtiva ediyor gibiydi. Ancak işin düş ve gerçeği birbirine kırdıran en ironik kısmı, günümüzün ölümle kovalamaca oynadığı pandemi haritasında, insanlığın ‘yeniden dirilişe inanmış’ bir uygarlığa ait soylu bireylerin kalıntılarına gösterdiği bu naklen medyatik nakil gösterisinin içerdiği sinematik muameleydi.
Arkeolog Hawass, mumyaların Fustat’taki medeniyet müzesine yola çıkışlarındaki gerekçeyi, halihazırdaki sunumdaki ‘uygarlığa’ yaptıkları tazelenmiş atıfla vurguluyordu. Hawass’a göre, artık izleyicilerin bu mumyaları, olabilecek en ‘medeni’ halleriyle teşhir ederek, daha da eğitsel maksatlı bir yaklaşım içinde sunmak, onları bir eğlence unsuru olarak değerlendirmekten çok çok daha öncelikli ve gerekli idi. Ancak galiba saygıda kusur etmeyelim derken, yapılan bu nakil organizasyonu da biraz fazla şatafatlı olmuş gibi göründü.
Öte yandan, atlı arabalar ve genç kızlarla perçinlenmiş bu devasa gösteri, sosyal medya ve aktivistlerin hedefi oldu. Zira ülkenin son dönemde pandemi üzerine yaşadığı yönetim sıkıntısı, mevcut siyasi tutsakların ülkede yarattığı tansiyon ve süregiden baskıların da arttırdığı ekonomik sıkıntılar karşısında böylesi bir gövde gösterisi, kimilerine hiç de gerekli ve inandırıcı gelmemiş gibiydi. Hatta bu eleştirilerden birinde, ‘Eğer ölümün soyluluğu mevzubahis ise, hayatın da hakları vardır,’ ifadesi öne çıkıyordu. Aynı ifadenin sahibi, yazar May Azzam, özellikle İnsan Hakları ihlalleriyle gündeme gelen ülkenin geldiği bu noktayı değerlendirirken, ayrıca şöyle devam etmekteydi: “Umarım Mısır’da bir gün gelir ve yaşayanlar da, en az ölüler kadar yüce biçimde takdir edilirler.”
Evet, Luxor’daki Deir El Bahari tapınak ve mezarlık alanında, ayrıca Krallar Vadisi yakınlarında 1871’den itibaren başlatılan kazılarca bulunan bu soylu Mısır bireyleri arasında, vahim bir şiddet vakası ile hayatını yitirmiş 17’nci Hanedan’ın sonuncu kralı Seqennere Tao ile, İkinci Ramses, 1’nci Seti ile Ahmose-Nefertati gibi üyeler de yerlerini almıştı. Bu nedenle Amerika’nın Sesi’ne verdiği demeçte konuşan Amerikan Üniversitesi akademisyeni Salima İkram, yapılanın Mısır Kralları, Mısır’ın Firavunları olmalarından hareketle, kendilerine gösterilen saygının bir yolu olduğunun altını çiziyordu.
Yine, askeri rejiminden ötürü ağır eleştiri altında kalan ülkenin siyasal tutuklularına göndermede bulunan gazeteci Jawaa Auge ise binlerce ailenin çocuklarının sağ salim dönüşlerine hasret kaldığı bir dönemde bu ‘güzel’ gösterinin keyfini kabullenmekte zorlandığını belirtiyordu. Zira 2013’te seçimle iktidara gelen Muhammed Mursi’yi deviren mevcut lider el-Sisi, ortaya koyduğu kararlar doğrultusunda bugüne dek en az 60 bin siyasal tutukluyu özgürlüğünden alıkoymuş bulunmakta idi. Ve gazeteci Abdülrahman Ayyas’ın değerlendirmesine bakılırsa, devrimcilerin Mısır Müzesi’ni ümitsizce korumaya çalıştığı bir esnada, el-Sisi ile kabinesi, ordusu ve askerî istihbaratı, müzenin yağmalanması ve yıkımına müsaade etmişlerdi. Bununla birlikte, New York Times’da konuyla ilgili çıkan bir eleştirel değerlendirme de, yaşanan gerçekliğin içindeki gerçeküstü çarpıklığın tezahürü gibiydi.
Hükümetin, kentteki sosyal adaletsizliğin aynası olmaması için yol kenarlarını devasa bayrak ve plastik görsellerle kamufle ettiği, motosikletler, süvariler, bandolarla süslü şatafatlı gösteriyi izlemeye üç arkadaşı ile yoksul mahallelerden gelenlerden biri de, Sarah Zahir’di. Zahir, Mısırlı sinema ve TV yıldızı Mona Zaki’nin de katıldığı bu mumya konvoyunu izlemek istediklerinde, bir emniyet görevlisinin bağırmak suretiyle kendilerini kovduğunu ve töreni evlerine gidip TV’den izlemelerini emrettiğini açıklıyordu.
Netice, düzenlenen bu emsalsiz taşınma etkinliği, Mısır’ın yitik medeniyetinin geçmişine gösterdiği kurgusal ihtimam ile aynı ülkenin günümüzdeki kanlı canlı toplumuna yönelik korumacı ve sahiplenici eylemleri arasındaki çarpıklığın da naklen aynası olmayı başardı.
Yararlanılan kaynaklar:
https://www.voanews.com/africa/egyptian-mummies-paraded-through-cairo-way-new-museum
https://www.middleeasteye.net/news/egypt-celebration-mummy-ancient-dead-criticised-human-rights
https://www.nytimes.com/2021/04/03/world/middleeast/cairo-mummies-parade.html
https://fox2now.com/news/national/lost-city-found-22-egyptian-mummies-moved-in-royal-parade/