Kurak geçen ve yıllık yağış ortalamasının çok düşük olduğu bölgelerde yapay yöntemler geliştirilerek yağış sağlanmasına yönelik araştırmalar hızla artıyor. Bu çalışmaların başarıyla denendiği en yakın örnek ise 2017 yılından bu yana konu üzerinde araştırma yapılan Dubai. Termometrelerin 50 dereceyi gösterdiği kentte tohumlama yöntemiyle yağış elde edildi. Bulut tohumlama ile ilgili ilk uygulamalar 1940’lı yıllara kazar uzanıyor.
Dünyanın en kurak 10 ülkesi arasında yer alan ve yılda ortalama sadece 78 milimetre yağış alan Birleşik Arap Emirlikleri(BAE)’nin Dubai kentinde Ulusal Meteoroloji Merkezi yapay yağmur üretmeyi başardı. Suni yöntemle elde edilen yağmur, dronelar vasıtasıyla bulutlara elektro şok verilerek oluşturuldu. Yapay yağış teknolojisinin uygulandığı bölgede yoğun yağış görüldü. Ayrıca karayolundaki araçların yağmur nedeniyle önlerini görmekte zorlandığı bildirildi. Projenin yürütücülerinden Profesör Maarten Ambaum, yapay yağmur teknolojisine ilişkin verdiği bilgide, “Damlalar birleşip yeterince büyük olduklarına yağmur olarak düşerler” açıklamasını yaptı. Bulutları tetikleyerek sağanak yağış oluşturulduğu çalışma, İngiltere’deki Reading Üniversitesi uzmanlarıyla birlikte yürütülüyor. Çalışmanın, 2017’de başlayan ve ülkede yağmur üretmek için devam eden 15 milyon dolarlık bir projenin parçası olduğu ifade ediliyor.
Bulut Tohumlama Yöntemi Nasıl Uygulanıyor?
Bulut Tohumlama, yağış miktarı ve türünü değiştirmek için bulutların içine başta gümüş iyodür olmak üzere çeşitli kimyasal maddeler serpiştirerek bulutlarda meydana gelen fiziksel süreçleri etkileme için kullanılan bir hava modifikasyonu yöntemi olarak öne çıkıyor. Çin de, “iklimin kontrolü” için “bulut tohumlama” denen yöntemi kullanıyor. Bulutlara gümüş iyodid denen bir madde serpiştiriliyor ve bunun yağmuru tetiklemesi sağlanıyor. Bulut tohumlama yağışları artırmak için kullanıldığı gibi havadaki sisi dağıtmak için de kullanılabiliyor.
Hava Modifikasyonunda Modern Dönem
Bulut tohumlama ile ilgili ilk uygulamalar 1940’lı yıllarda başladı. ABD’ de General Electric firması laboratuvarlarında 1946 ve 1947 yıllarında Schaefer, Vonnegut ve Langmuir tarafından yapılan deneyler, belirli malzemelerin aşırı soğutulmuş sıvı su damlacıklarının buz kristallerine dönüştürülmesinde etkili olduğunu gösterdi. Vincent Schaefer ve Irving Langmuir, kuru buzun (katı karbon dioksit), aşırı soğutulmuş sıvı su damlacıklarından oluşan bir buluttan düştüğünde, buz kristallerine dönüştürdüğünü gözlemledi. Yeni oluşan bu buz kristalleri birleşme yoluyla yağış olarak düşecek büyüklüğe ulaşabiliyordu. Vonnegut tarafından gerçekleştirilen deneyler en etkili buz çekirdekleştiricilerin gümüş ve kurşun iyodür (AgI ve PbI) olduğunu gösteriyor. Schaefer ve Vonnegut’un keşifleri, hava modifikasyonunda modern dönemin başlangıcı olarak kabul ediliyor.
Kaynaklar
ÖZTÜRK Turgut, KOÇ Büşra (2013), Hava Modifikasyon İşlemlerinde Yapay Yağış Tekniği,
Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, Sayfa: 31-40.
https://www.ntv.com.tr/dunya/50-derece-sicaklikla-mucadele-eden-dubaide-yapay-yagmur-yagdirildi,ce9BET5jF0GLXAMsZM5TEg
https://www.gazeteduvar.com.tr/dubaide-yapay-yagmur-uretildi-drone-ile-saganak-yagdirildi-haber-1529217
https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/dubai-kendi-yapay-yagmurunu-uretti-bulutlara-elektrik-verildi-1854271
https://tr.sputniknews.com/ortadogu/202107211045016946-dubai-kendi-yapay-yagmurunu-uretti-/